© Tekst: muzeumsecesji.pl 2015

Zdjęcia: muzeumsecesji.pl 2007, 2013, Małgorzata Strasz-Sowińska 2011

udapeszt jest metropolią przypominającą raczej Paryż, Rzym czy Barcelonę niż Wiedeń, pod którego wpływami mógłby pozostawać z racji bycia częścią monarchii austro-węgierskiej. Tymczasem budowli nawiązujących do secesji wiedeńskiej nie ma w mieście zbyt wielu. A budapesztańska secesja, choć bywa dość ciężka — jak wiedeńska, to jednak jakoś inaczej. Obiekty najbardziej widoczne z brzegu Dunaju: pałac Gresham i hotel Gellért szarymi fasadami jakby chciały dopasować się do skalnego krajobrazu miasta.

Niektóre budynki, zarówno w Budapeszcie, jak i poza nim, przywodzą na myśl projekty Gaudiego. Czyżby dawał o sobie znać obecny zarówno w Hiszpanii, jak i na Węgrzech duch Orientu? Plemiona pra-Węgrów przybyły wszak do Europy z Azji, a państwo węgierskie ma za sobą turecką przeszłość w wiekach XVI i XVII.

Przełom wieków XIX i XX stał w wielu krajach europejskich pod znakiem poszukiwania odrębności narodowych. Architekt Ödön Lechner chciał wykreować węgierski styl narodowy, sądził bowiem, że na przestrzeni dziejów taki styl się nie wykształcił. W tym celu sięgnął najpierw do architektury hinduskiej i islamskiej, a potem do wzorców ludowych, w szczególności do ludowych motywów zdobniczych. Stworzony przez niego styl jest obecnie uznawany za węgierską odmianę secesji.

Lechner ze szczególnym upodobaniem stosował glazurowane dekoracje ceramiczne. Pokrywał nimi dachy, dekorował fasady i wnętrza. Dzięki nim węgierska secesja zyskała oryginalne oblicze. Zresztą podobnie jak secesja w wydaniu Gaudiego w Hiszpanii. Ozdoby są czasem bardzo wybujałe, błyszczą i wabią, czasem zaś są delikatne i dyskretne, ledwie narysowane.

Glazurowane dekoracje pochodzą z fabryki Vilmosa Zsolnaya w Peczu. Wytwarzana w niej ceramika święciła triumfy na przełomie wieków. Przyczyniło się do tego zastosowanie nowych technologii — bardzo odpornego na czynniki atmosferyczne pirogranitu i delikatnego opalizującego szkliwa eozynowego. Ten pierwszy materiał znalazł zastosowanie w architekturze, ten drugi — w rzemiośle artystycznym. Pirogranitową ceramikę architektoniczną i secesyjne naczynia szkliwione eozyną projektował także nasz rodak Tadeusz Sikorski, zięć Vilmosa Zsolnaya.

Ödön Lechner miał oponenta w kwestii stylu narodowego. Był nim Károly Kós. Utrzymywał on, że oryginalna węgierska architektura ukształtowała się jednak — w średniowieczu, a przetrwała w ludowym budownictwie Siedmiogrodu i z tego źródła należy czerpać. Projekty Kósa, choć też określane jako secesyjne, w istocie rzeczy są rozwinięciem idei ruchu Arts and Crafts, z jego surowymi formami. Podobnie jak dzieła architektury fińskiej tego okresu. Paralela przytoczona nie bez kozery — Finowie i Węgrzy wywodzą się z jednego ugrofińskiego pnia.

Realizacje w duchu Arts and Crafts mają szczególnie wiele elementów z metalu: krat i okuć, ale i inne nurty secesji wykorzystywały tego rodzaju dekoracje.

Węgierska secesja to nie tylko oryginalne rodzime osiągnięcia, to także dzieła znakomicie wpisujące się w najbardziej utożsamiany z secesją francusko-belgijski nurt tego stylu…

…pokryte tak charakterystycznymi dla secesji motywami roślinnymi i zwierzęcymi.