© Tekst i zdjęcia: muzeumsecesji.pl 2013

ondyn nie był ośrodkiem rozwoju secesji. W Londynie secesja (w szczególności jej odmiana belgijsko-francuska) była ignorowana, postrzegana jako styl obcy. Z Londynem byli natomiast związani artyści angielskiego ruchu Arts & Crafts, którzy za cel postawili sobie odnowę tradycyjnego rzemiosła w duchu prostoty i zespolenia z naturą. Ruch ten wpłynął znacząco na rozwój secesji na kontynencie, zwłaszcza w jego środkowej i północnej części. Prace twórców spod znaku Arts & Crafts były znane i cenione i w Wiedniu, i w Niemczech, i w krajach skandynawskich. Mackay Hugh Baillie Scott projektował dla księcia heskiego w Darmstadt, a Josef Hoffmann założył Warsztaty Wiedeńskie po wizycie w Guild of Handicraft (Cechu Rękodzielniczym) Charlesa Ashbee’ego. Lecz także Art Nouveau i Arts & Crafts mają ze sobą wiele wspólnego, choć artyści je reprezentujący odżegnują się od tej zależności. Mimo różnych podstaw ideologicznych obu ruchów ich efekty estetyczne są zaskakująco podobne.

Z Londynem kojarzą się czerwone autobusy, czerwone budki telefoniczne… i dużo czerwonej cegły z różnych epok.

Czerwona cegła jest także bardzo częsta w budynkach wzniesionych w duchu Arts & Crafts w Hampstead Garden Suburb – londyńskim osiedlu, które jest jedną z pierwszych realizacji idei miast ogrodów, spopularyzowanej przez Ebenezera Howarda. Fundatorką osiedla była w 1907 roku Henrietta Barnett. Zaprojektowanie go powierzono Raymondowi Unwinowi. Domy w ogrodach, którymi zabudowano osiedle, reprezentują różne tendencje architektoniczne. Niektóre z tych w stylu Arts & Crafts projektowali najznaczniejsi przedstawiciele tego ruchu: Mackay Hugh Baillie Scott, Charles Francis Annesley Voysey oraz Edwin Lutyens. Charakteryzują się urozmaiconą bryłą i dużymi, zróżnicowanymi połaciami dachów oraz okazałymi kominami.
Autorstwa tego tego ostatniego architekta są m.in. dwa kościoły wzniesione na tym samym placu w centrum osiedla - St. Jude's Church i Free Church.

Jeden z ojców ruchu Arts & Crafts, William Morris, zanim osiedlił się w Kelmscott, zbudował dla siebie i swojej rodziny dom pod Londynem, w Bexleyheath (dziś w granicach miasta). Mieszkał w nim tylko kilka lat, lecz uczynił z niego dzieło sztuki, ucieleśnienie ideałów Arts & Crafts. Dom zaprojektował w latach 1858-1859 przyjaciel Morrisa, Philip Webb. Projektował „od wewnątrz” – najpierw zaplanował układ pomieszczeń, który następnie znalazł odzwierciedlenie w bryle budynku i rozmieszczeniu okien. Na materiał do budowy wybrał… czerwoną cegłę, dzięki czemu dom zyskał nazwę Red House. Z domem nierozłącznie związany był ogród, a w nim stare drzewa, m.in. owocowe, oraz róże, jaśminy, lawenda i inne tradycyjne rośliny - zgodnie z tendencjami w angielskiej sztuce ogrodowej XIX/XX wieku.

Webb stworzył we wnętrzach niepowtarzalne sprzęty, między innymi w hallu szafę z siedziskiem, którą Morris ozdobił malowidłami przedstawiającymi sceny z legend arturiańskich. Szybki witrażowe ze stylizowanymi na średniowieczne wizerunkami ptaków i kwiatów też są dziełem Webba. W wyposażaniu domu brali udział przyjaciele właścicieli, na przykład Edward Burne-Jones wykonał kilka malowideł przedstawiających sceny ze średniowiecznego romansu rycerskiego. Mniejsze elementy wyposażenia (haftowane tkaniny) wykonywała żona Williama Morrisa, Janey. Obecnie znajdujące się we wnętrzach tapety i tkaniny, choć są we wzory, które Morris zaprojektował do realizacji przez własną firmę, nie zdobiły domu za czasów jego pierwszych właścicieli.

Piękne wnętrze autorstwa Williama Morrisa można w Londynie zobaczyć w Victoria & Albert Museum. Jest to tak zwany Green Dining Room, który firma Morrisa zaprojektowała w 1868 roku specjalnie dla powstającego muzeum. Witraże i panele boazeryjne są dziełem Edwarda Burne-Jonesa, fryz z psami natomiast – Philipa Webba.
W V&A eksponowane jest – choć nieszczególnie obficie – rzemiosło artystów z kręgu Arts & Crafts.

W Londynie przy Sloane Square stoi kościół Holy Trinity – dzieło architekta Johna Dando Seddinga. Zbudowany został w latach 1888-1890. Po śmierci Seddinga, do około 1920 roku, był wykańczany pod kierunkiem Henry’ego Wilsona. Nazywany jest katedrą Arts & Crafts ze względu na to, że w jego tworzeniu brało udział wielu artystów tego ruchu – członków Art Workers’ Guild (Cechu Twórców Sztuki), organizacji działającej zresztą do dziś.
Witraż w prezbiterium zaprojektował Edward Burne-Jones, a wykonała go firma Williama Morrisa. Jego głównym tematem jest 48 postaci: apostołów, patriarchów, królów, proroków i świętych. W maswerku umieszczone zostały natomiast (poziomami od najniższego do najwyższego) następujące sceny i postaci: Adam i Ewa w raju, Ukrzyżowanie i Zwiastowanie; uczynki miłosierdzia; anioły; a na samej górze – Boże Narodzenie.
Witraże w jednej z naw są autorstwa Williama Blake’a Richmonda. Pochodzą z lat 1904-1910. Jeden przedstawia sceny, których tematem jest młodość, w szczególności w jego centrum widnieje postać młodego Chrystusa na tle drzewa, a po bokach scena z Dawidem grającym dla króla Saula oraz scena z Samuelem, który jako dziecko przebywa w świątyni. Tematem drugiego witraża jest miłosierdzie. Trzeci witraż stanowi egzemplifikację cnót: nadziei, miłości, sprawiedliwości, mądrości, męstwa, cierpliwości, wiary, reprezentowanych przez postaci historyczne.
Elementy metalowe to dzieła m.in. Fredericka Williama Pomeroya i Henry’ego Hugh Armsteada. Autorem marmurowego ołtarza w prezbiterium, pochodzącego z 1912 roku, jest rzeźbiarz Harry Bates.

W znanym londyńskim domu towarowym Liberty przy Regent Street można podziwiać oryginalne wnętrza Arts & Crafts – w szczególności drewniane galerie i klatki schodowe, a także kominki i windy. Założyciel sklepu, sir Arthur Lasenby Liberty, początkowo sprzedawał cieszące się zainteresowaniem nabywców przedmioty z Dalekiego Wschodu. Z czasem zaczął współpracować ze znanymi angielskimi projektantami z kręgu Arts & Crafts oraz tymi, którzy skłaniali się ku secesji (np. Archibald Knox). Firma stała się tak sugestywnym synonimem nowego stylu, że jego włoska odmiana zyskała miano Liberty style.

I jeszcze jeden obiekt handlowy – Harrods przy Brompton Road. Jego główną atrakcję stanowią spektakularne „egipskie” wnętrza, zaprojektowane na zamówienie właściciela budynku w latach 1985-2010, Mohameda Al-Fayeda, ale hale spożywcze na parterze mają wystrój secesyjny z 1903 roku. W szczególności dekoracja ceramiczna ścian i sufitu jest dziełem projektanta spod znaku Arts & Crafts, Williama Jamesa Neatby’ego. Artysta zaproponował tematykę dekoracji odpowiednią w miejscu, w którym sprzedaje się produkty spożywcze. Na fryzie wokół sufitu przedstawił fantastyczny świat przyrody - źródło pożywienia człowieka, symbolicznie reprezentowany przez drzewa, ptaki (pawie?) i ryby, a we wkomponowanych w tę scenerię medalionach umieścił scenki ze zwierzętami, głównie myśliwskie.

Na koniec klimat Arts & Crafts uchwycony po prostu przy którejś z londyńskich ulic...